Ruud Nannes, vrijwilliger, in gesprek met Elmar Hommes, sinds begin 2021 nieuwe directeur SchuldHulpMaatje.
Een gemis aan inspiratie in de zakelijke dienstverlening leidde Elmar Hommes in 2019 naar SchuldHulpMaatje Den Haag. James van Velzen, voormalig directeur van SchuldHulpMaatje met wie hij enkele gesprekken had voorafgaand aan de stap als vrijwilliger, zag in Elmar al snel zijn opvolger. Kort na zijn indiensttreding als projectleider/relatiebeheerder mag Elmar (31 jaar) zich sinds 2021 directeur SchuldHulpMaatje en JobHulpMaatje Den Haag noemen. “Ik heb een prachtbaan; ik was vanaf het begin gelijk gek op SchuldHulpMaatje.”
Met een achtergrond in de HR en de IT bemerkte Elmar Hommes dat de commerciële sector hem ging tegenstaan. “Ik vroeg me af waar ik als requirement engineer bij Post NL, dan ben je onder andere bezig met het onderzoeken van wensen van gebruikers van informatiesystemen, nu eigenlijk maatschappelijk aan bijdroeg. Ik vormde de schakel tussen de commerciële afdeling en de ict, waar dataproducten ontwikkeld worden. Een analytische puzzel, dat wel. Maar wiens leven dat uiteindelijk aangenamer zou maken, was voor mij niet meer duidelijk. Via een documentaire over schulden in Amsterdam kwam ik op het spoor van de schuldenindustrie met zijn vele facetten. Dus ook de stompzinnigheid ervan. Denk je eens in: je blijft in de schulden zitten omdat je niet eens de rente over je schulden kunt aflossen. Toen bedacht ik me dat ik aan de goeie kant van het verhaal wilde zitten. Als ik ooit vrijwilligerswerk ga doen, dan zet ik me in voor de slachtoffers van de schuldenindustrie.”
Idealen
Gewapend met een dosis aan idealen begon Elmar aan zijn nieuwe functie bij SchuldHulpMaatje Den Haag. “In het begin was ik naïef, ik nam aan dat het maatjeswerk praktisch is. Iemand helpen zijn financiën op orde te brengen. De realiteit is wel even anders. Het is op je handen zitten, naast iemand staan en hem of haar handvatten geven. Maar hoe doe je dat bij iemand die gedrag heeft aangeleerd waardoor die in de problemen is geraakt? Als die persoon een enorm laag zelfvertrouwen heeft, los je dat niet eventjes op. Toch gaan we uit van de zelfredzaamheid van de mens, ook al is het nog maar de vraag of dat altijd haalbaar is. Als maatje zul je je eigen rol niet moeten verliezen door het probleem van de ander op te pakken.”
Ruimte in het hoofd
Na zelf een drietal hulpvragers te hebben begeleid, veranderde dit zijn kijk op mensen met problematische schulden. Elmar: “Mensen kunnen jarenlang in stress leven. Ze ontwikkelen een tunnelvisie en hebben nog maar weinig ruimte in hun hoofd om over andere dingen na te denken. Dat doet dus iets met de coachbaarheid van de hulpvrager. Een SchuldHulpMaatje probeert juist meer ruimte in het hoofd van de hulpvrager vrij te maken door structuur te bieden. Aan het begin van het traject ga je uit de berg problemen ontwarren die je als eerste kan aanpakken.
Wakker liggen
Je stelt een vraag als: waar lig je het meest wakker van? Die aanpak helpt als mensen enorme stress ervaren.” Toch kan je je ook vergissen in de veerkracht van de hulpvrager en wat diens potentie kan zijn, zo bleek. “Een van mijn hulpvragers was een vrouw. Tijdens onze eerste ontmoeting stond de tv aan met haar driejarig zoontje op halve meter afstand, de dochter was luid aan het telefoneren en de ex-man, net uit de gevangenis, had ze onderdak verleend. Een op het oog onmogelijke situatie. Uiteindelijk, en stap voor stap, is deze vrouw uit het dal opgeklommen. Dat heeft anderhalf jaar geduurd, maar toen had ze een baan, een nieuwe relatie en samenwoonplannen. Dat had ik niet voor mogelijk gehouden toen ik haar de eerste keer ontmoette.”
Samen stapjes zetten
Oog hebben voor signalen is een belangrijke kwaliteit die de maatjes in huis hebben. Dat is een andere les die Elmar van zijn voorganger meekreeg. “Diezelfde mevrouw was in anderhalf jaar tijd ook nog eens 20 kilo afgevallen, zodat James haar niet eens herkende. Als maatje ben je vaak bezig met de vraag of er vooruitgang is. Gaat het nu al beter dan twee weken geleden? Dan kan het lijken dat er nog niets is veranderd. Totdat de hulpvrager alvast zelf die brief van de deurwaarder heeft opengemaakt voordat jij kwam. Of uit zichzelf zegt: zullen we die brief samen openmaken? Dat is super. Dergelijke stapjes leer je pas waarderen als je snapt wat schulden doet met mensen. Dan begrijp je ook beter wat vooruitgang is voor iemand die midden in de ellende zit.”
Betrokken vrijwilligers
Het bijzondere aan SchuldHulpMaatje is dat al het werk door uiterst betrokken vrijwilligers wordt gedaan: van de IT en de administratie, de telefonische intake tot de nieuwsbrief aan toe. Elmar: “Iedereen die zich inzet voor SchuldHulpMaatje doet dit vanuit zijn hart en idealen. Het gaat over het leven van mensen in nood. Ik zie veel enthousiasme en iedereen is sprankelend. Sommige maatjes zijn al jaren actief en pakken zeer complexe problematiek aan. Daar gaat een enorme kracht van uit.”
Begeleiding mensen met problematische schulden
Om aan de organisatie richting te geven ziet hij twee belangrijke kernopdrachten. “Centraal staat het begeleiden van mensen met problematische schulden. Daarom wil ik stoppen met andere diensten aanbieden aan andere doelgroepen. Kenmerkend voor een groot deel van onze huidige doelgroep is psychische problematiek en laaggeletterdheid. We zullen ons daarom concentreren op mensen met psychische problematiek en laaggeletterden. De organisatie zal beter toegerust moeten zijn op deze gebieden. Hoe kunnen we mensen die met psychische problematiek kampen of moeite hebben met lezen beter begeleiden. Daarvoor zijn er contacten gelegd met Stichting Lezen & Schrijven en hebben er verkennende gesprekken plaatsgevonden met Parnassia Den Haag en Kompassie.”
Samenwerking
Daarnaast is de relatie met de gemeente Den Haag van belang. “De diensten SZW (Sociale Zaken en Werkgelegenheidsprojecten) en OCW (Onderwijs, Cultuur en Welzijn) zijn mijn gesprekspartners. We zijn aanvullend aan elkaar. Bij de gemeente werken professionele hulpverleners, maar SchuldHulpMaatje komt achter de voordeur. Het maatje bouwt een persoonlijke band op. Daar kijkt de professionele hulpverlening toch iets anders tegenaan. Vaak door tijdsdruk, caseload of procedures. Onze vrijwilligers gaan een andere relatie aan. Waarin soms tijd is om alleen maar eens thee te drinken met de hulpvrager. Geldzaken 070 van de gemeente kan voor de burger regelingen in orde maken. Maar er vindt ook doorverwijzing plaats naar SchuldHulpMaatje. In die ontmoeting geven we iemand persoonlijke aandacht en voeren we het echte gesprek. Soms ook door iemand een spiegel voor te houden.”
Armoede als gevolg
Wat Elmar Hommes inmiddels wel duidelijk is, is dat armoede eerder het gevolg is dan de oorzaak. “Het treft mensen door diverse gebeurtenissen. Sommigen hebben van huis uit nooit geleerd hoe dat nu werkt: belastingaangifte doen, sparen voor een grote uitgave. Die kochten alles op afbetaling en dat ging goed zolang er voldoende inkomen was. Dan is er een groep mensen die vanwege de systeemkant in grote problemen komen. Als ze ineens een aanzienlijk bedrag aan de overheid terug moeten betalen terwijl ze van een bestaansminimum moeten rondkomen. En je hebt armoede als gevolg van levensgebeurtenissen. Zoals het overlijden van een partner die altijd de kostwinner is geweest. In het verleden was het beeld dat het je eigen schuld was als je in Nederland in de schulden kwam. Dat beeld is nu wel veranderd.”
Inzicht in maatschappelijke impact
Met 254 nieuwe hulpvragers in 2020 en een traject dat gemiddeld een jaar duurt, dringt de vraag op: welke impact heeft SchuldHulpMaatje Den Haag? Elmar: ”In gesprek met de Hogeschool Leiden heb ik het weleens gehad over de vraag waarom de ene hulpvrager wel bij ons aanklopt en de ander niet. Er is een behoorlijke vraagverlegenheid bij mensen met schulden. De mensen die we helpen vormen maar een klein deel. Uit onderzoek blijkt dat het soms wel tot vijf jaar duurt voordat iemand in schulden hulp zoekt. Als we kunnen bereiken dat mensen ons sneller weten te vinden, is dat maatschappelijk enorm waardevol.” Daarnaast zijn feiten en inzichten over hoe iemand zijn administratie op orde heeft gekregen bijzonder leerzaam. Welke aanpak leidt ertoe dat de hulpvrager meer verantwoordelijkheid neemt over zijn financiën. Door dit scherper in beeld te krijgen kunnen we als stichting aantonen welke maatschappelijke impact we leveren.”