Door Wout van Dijk
SchuldHulpMaatje redacteur Wout dook in zijn bijdrage aan de nieuwsbrief van 22 augustus in het thema Basisinkomen als oplossing voor armoedeproblematiek. Het Haags College ziet echter geen mogelijkheden voor het uitvoeren van experimenten met een onvoorwaardelijk basisinkomen. Het college is wel van mening dat de regelgeving rondom de Participatiewet mogelijkheden geeft om met experimenten te onderzoeken hoe de Participatiewet doeltreffender uitgevoerd kan worden met betrekking tot arbeidsinschakeling en financiering.
Met de pilot Instapeconomie, als onderdeel van het programma Werkoffensief +500 en de regiodeal Den Haag Zuidwest, heeft de Gemeente Den Haag deze maatschappelijke participatie van mensen in de bijstand op kleine schaal lokaal uitgetest. In de periodiek Binnenlands Bestuur van februari 2022 schrijft Adriaan de Jonge in heldere bewoordingen hierover.
‘Betaald werk is vaak niet realistisch voor bijstandsgerechtigden. De focus moet niet alleen op betaald werk als hoofddoel liggen’, vindt – inmiddels voormalig – wethouder Sociale Zaken en Werk, Arjen Kapteijns. De proef met ‘Instapwerk’ biedt bijstandsgerechtigden een laagdrempelige manier om bij te dragen aan de leefbaarheid van wijken.
Een groep van 35 Hagenaars uit de wijk Bouwlust die al lang werkloos is, zet zich vanuit buurthuis Alle Kanten in om de leefbaarheid en sociale cohesie in hun wijk te verbeteren. Sommigen brachten bijvoorbeeld zelfgemaakte soep langs bij kwetsbare of eenzame buurtbewoners. Na een jaar blijkt dat het mes aan twee kanten snijdt: de werkzaamheden verbeteren het welzijn van de deelnemers én versterken de wijk. De proef is zo veelbelovend dat de gemeente de aanpak wil uitbreiden. Zoals veel SchuldHulpMaatjes wel weten, is buurthuis Alle kanten voor ons een bekende plek.
“We kennen de mensen die betrokken waren bij de pilot, op donderdag zijn onze SchuldHulpMaatjes ook in buurthuis Alle kanten in Bouwlust aanwezig voor het geven van geldadviezen. SchuldHulpMaatje gelooft in een wijkgerichte aanpak,” vertelt Monique Rog projectleider Wijkgericht werken.
Vooruitgang
De gemeente noemt het ‘instapwerk’: laagdrempelige maar waardevolle taken die normaal gesproken blijven liggen omdat ze niet rendabel zijn. De deelnemers, voor wie regulier werk (nog) niet haalbaar is, krijgen een vrijwilligersvergoeding voor hun inzet. Daarnaast werken ze aan hun eigen ontwikkeling. Uit de evaluatie van het experiment blijkt dat de deelnemers op allerlei vlakken vooruitgang boeken, zoals taalniveau, sociaal netwerk, zingeving en mentale en fysieke gezondheid. Ook zien ze een positief effect op de leefbaarheid van hun wijk. ‘Deze aanpak is een mooi voorbeeld hoe we mensen weer perspectief kunnen bieden, een gevoel van eigenwaarde en bestaanszekerheid geven zodat zij weer deel kunnen nemen aan de Haagse samenleving’, aldus de wethouder.
150 euro extra
Dankzij een vrijwilligersvergoeding van 150 euro per maand, boven op hun uitkering, gaan de deelnemers er ook financieel op vooruit. Die vergoeding heeft geen effect op de hoogte van de uitkering of toeslagen. Toch wordt de bijdrage door de deelnemers, die veelal rond het bestaansminimum leven, vooral gezien als een ‘extraatje’. Het heeft slechts een ‘marginaal’ effect op de financiële gezondheid.
De gemeente onderzocht of de deelnemers een regulier salaris konden krijgen voor hun werk, maar concludeerde dat dat pas zou lonen als er meer dan 30 uur per week wordt gewerkt. In de praktijk lag het aantal gewerkte uren een stuk lager.
Experimenteerruimte
Gezien de positieve resultaten wil de gemeente Den Haag de pilot uitbreiden naar honderd deelnemers. Daarvoor wordt samenwerking met private partijen gezocht. Ook wil de gemeente graag experimenteren ‘buiten de grenzen van de Participatiewet’, om nieuwe methodes zoals de ‘instapeconomie’ verder te ontwikkelen.
Menselijke maat terug
De instapeconomie is wat de gemeente betreft ook een stap richting de zogeheten basisbanen: maatschappelijk relevant werk gecreëerd door de overheid ten behoeve van bijstandsgerechtigden. Maar om dat concept verder uit te werken, is de gemeente afhankelijk van de mogelijkheden die het rijk biedt. Er leeft een breed besef bij bestuurders om de Participatiewet fundamenteel te herzien, blijkt onder meer uit informatie van de VNG, zodat de menselijke maat weer terugkomt en de overheid mensen weer vanuit vertrouwen benadert en niet vanuit wantrouwen.
Reflectie ‘Meedoen in de buurt’
Ik vind dat het college met deze intenties de goede weg inslaat. Participatie – meedoen met – en betrokkenheid bij de samenleving kan – volgens mij – het best beginnen in de eigen wijk. Uit de evaluatie van de pilot Instapwerk blijkt dat het mes aan twee kanten snijdt: de werkzaamheden verbeteren het welzijn van de deelnemers én versterken de eigen wijk.
Toegang tot arbeid, het hebben van (vrijwilligers)werk of een bedrijf, heeft zoveel meer betekenis dan financiële zekerheid. Zoals de bekende Nederlandse schrijven Multatuli het 150 geleden al verwoordde en wat je vandaag tegeltjeswijsheid noemt:
Daarnaast komt het bevorderen van participatie tegemoet aan de uitkomsten van het onderzoek van Sociaal en Cultureel Planbureau. De uitkomsten van dit onderzoek wijzen erop dat het belangrijk is om de sociale cohesie in ons land te bevorderen, met zowel aandacht voor het tegengaan van uitsluiting, als aandacht voor de zorgen die er aan de kant van de ontvangende samenleving bestaan.
Ik ben benieuwd naar de plannen van het nieuwe college dat in september aantrad en waarin wethouder Mariëlle Vavier Armoede, inkomen en inclusie in haar portefeuille heeft en wethouder Kavita Parbhudayal Werkgelegenheid, arbeidsmarkt en wijken.
Bronnen: