In de avond runt Rutger de Jong zijn koeriersdienst Vince. Delivery die hij 3 jaar geleden in Den Haag startte als logistieke schakel tussen restaurants en hun thuis-etende gasten. Voor Schuldhulpmaatje Den Haag is deze jonge ondernemer vrijwillig in de weer om mensen met schulden op het goede spoor te krijgen.

Rutger de Jong: “Met mijn bedrijf bedien ik de zakelijke markt die net als ik let op duurzaamheid. Het uit handen nemen en zelf verantwoordelijk kunnen zijn in iets waar je goed in bent, past heel erg bij mij.” Maatschappelijke betrokkenheid en kansen bieden zijn de rode draad, zowel in Rutgers’ functie als baas van een ploeg jonge medewerkers, als in de rol van schuldhulpmaatje.

Nauwgezet

“Ik was altijd wel goed met taal en tekst. Na mijn studie Communicatiewetenschap aan de Universiteit Twente heb ik enkele salesfuncties gedaan en was ik accountmanager van een start-up. Via Amsterdam ben ik in Den Haag terecht gekomen en kwam hier begin 2018 in aanraking met SHM.” Rutgers’ betrokkenheid bij mensen met schulden was ontstaan via een familielid dat hij goed heeft kunnen helpen. “Ik merkte dat ik er plezier uit haalde om voor iemand zijn financiële situatie weer op orde te krijgen. Van mezelf ben ik tamelijk nauwgezet, met abonnementen en zo. Dan voel je je snel geroepen om te helpen, plus ik heb in het verleden veel vrijwilligerswerk gedaan met kinderkampen.”

Taalproblemen

Zijn eerste hulpvrager die Rutger als schuldhulpmaatje toegewezen kreeg, was een Ghanese man. “Niet lang nadat ik de cursus had afgerond, kreeg ik te horen dat deze persoon bij SHM was aangemeld vanwege forse financiële schulden. Samen met James van Velzen ben ik toen voor een kennismaking naar deze meneer op huisbezoek gegaan. Tijdens het vriendelijke ontvangst werd al direct duidelijk dat er problemen met de taal waren, want de man sprak geen Nederlands en gebrekkig Engels. Hij was vrijgesteld van de taalplicht die onderdeel is van de inburgeringscursus. Toen we dieper in zijn situatie doken bleek de man een huisgenoot te hebben, waardoor een deel van de schulden te verklaren waren. Zo waren er toeslagen van de belasting ten onrechte verkregen, lagen er verkeersboetes en waren er auto’s op zijn naam gesteld. Deze man was duidelijk te goed van vertrouwen geweest en daardoor ongemerkt in de problemen geraakt.”

Intensief

Voor Rutger was dit een uitdagende klus omdat er niet alleen veel schulden bij verschillende partijen waren, ook dreigde er uitzetting uit huis. “In de cursus was me als belangrijke les geleerd: ga op je handen zitten. Je bent er om de hulpvrager zelf in staat te stellen uit de problemen te komen. Deze man begreep totaal niet wat er aan de hand was. Mij was wel duidelijk: hier moet je in de actie-modus komen, dus snel over naar de pragmatische stand. Er was veel te doen, er moest veel gebeuren; inzicht in de schulden, traject naar de schuldhulpverlening. Ik ben direct gaan bellen. Dat betekent dus lang in de wacht staan. En elke twee weken bij hem afspreken. Er is zo een intensief contact ontstaan.”

Oplossing

Wat Rutger positief heeft ervaren is dat de schuldeisers open stonden voor het verhaal van de man en welwillend waren om tot een oplossing te komen. “Met mijn sales-achtergrond ben ik gewend aan koude acquisitie. Ik zie het als een uitdaging en haal plezier uit de gesprekken met organisaties als de belasting, Dunea, Eneco of een woningbouwcorporatie. Een paar 1000 euro achterstand is niet iets waar ze van opkijken, zo lijkt het. Voor iemand met schulden kan dat een drempel zijn om aan de bel te trekken, omdat je je schaamt. Maar als je erover in contact gaat, dan speelt het ‘schuldig zijn’ niet. Natuurlijk is het ieders eigen verantwoordelijkheid, toch ik zie het ook als een uitdagende situatie in hoeverre je iemand bij de hand neemt om te voorkomen dat hij in de problemen raakt. Waar houdt het verbieden of verplichten om iets te doen of te laten op?”

Bijna een jaar later kan Rutger terugkijken op een succesvol verlopen traject.  “De man valt onder budgetbeheer, maar is niet zelfstandig in staat om financieel stabiel te blijven. Er is werk gevonden dat beter betaalt. Alleen is de taalachterstand wel iets om je zorgen om te maken. Het kunnen lezen en begrijpen van de taal is belangrijk om te weten wat er eventueel boven je hoofd hangt; welke gevolgen het kan hebben als je regels van de overheid niet naleeft. Of wanneer er veranderingen zijn die je moet melden omdat je inkomen daarmee samenhangt. Tijdens het hulptraject stuurde de man mij op een gegeven moment alle mail maar door. Ook de reclameaanbiedingen van Eneco. In ieder geval bleven er geen enveloppen meer ongeopend liggen.”

Zelfredzaamheid

Wat Rutger als tip wil meegeven is om bij de intake goed na te denken of je de hulpvrager kan bieden wat er nodig is. “In mijn geval speelde de taalachterstand van de hulpvrager een cruciale rol. Dat was al bij het eerste contact duidelijk. Om de zelfredzaamheid van iemand die het Nederlands niet machtig is op peil te krijgen, zal je ook aan dat stuk moeten werken. Voor deze Ghanese man hebben we een weg gevonden richting de welzijnsorganisaties Mooi en Mee. Die zullen de verdere begeleiding op zich nemen.”

 

Schuldhulpmaatjes weten als geen ander dat luisteren een onmisbare vaardigheid is in het contact met de hulpvrager. Door te luisteren geven we immers aandacht aan de ander en tonen we respect. Tegelijk is echt luisteren nog niet zo eenvoudig, want er liggen gevaren op de loer die het onbevangen kunnen luisteren in de weg staan. De luisteraar merkt dat hij associaties krijgt bij wat hij hoort, aan een vroegere gebeurtenis of aan iets wat nog gedaan moet worden. En met dat onbedoelde wegdwalen  is ook het ‘luisteren in het hier en nu’ verdwenen.Om het professioneel luisteren extra diepgang  te geven, organiseerde SchuldHulpMaatje Den Haag een bijzondere studiemiddag  met Harry van de Pol over het inzicht op luisteren. In zijn boek Harthorend legt Van der Pol de diepere betekenissen van luisteren uit. Wat het doet met de persoon naar wie wordt geluisterd als met degene die luistert. Zo noemt hij dat luisteren in essentie een kwestie is van geven. “Wat geef je als luisteraar? Luisteren is datgene geven wat nodig is om het vertrouwen van de ander niet te beschamen: aandacht, respect en interesse.”

Enkele quotes van Harry:
Waar het bij luisteren écht om gaat,’, ‘is dat je de moeite neemt om niet alleen van perspectief te wisselen, maar dat je ook nog eens ín de schoenen van die ander gaat staan.

‘Wat kun je met emoties als je aan het werk bent?’ Het korte antwoord luidt: doorvoelen, bewegen en verbinden.

Het is koud als je luistert vanuit oordeel, angst of eigen behoeften. De temperatuur loopt op naarmate het je beter lukt om op de ander gericht te zijn. En erkenning te geven voor wat je bij de ander ziet, hoort en ervaart.

De maatjesavond van 19 maart ging over de Wet Sanering Natuurlijke Personen (WSNP). Dorien Brugman, een maatje die bij de rechtbank werkt, verzorgde de avond. Jessica van Spengen, jarenlang WSNP-rechter in de regio Rotterdam, lichtte toe hoe  SchuldHulpMaatjes goede diensten kunnen leveren. Zo kwam het opstellen van handvatten om de hulpvrager op de WSNP zitting voor te bereiden aan de orde.

Collega maatje Annemarie Breedveld vertelde over haar ervaringen met haar hulpvrager, die na veel moeite toch in de WSNP is gekomen. De omstandigheden van de hulpvrager waren niet eenvoudig voor de toelating. Er was zelfs sprake van het niet nakomen van alle verplichtingen. De rechtbank zou de WSNP tussentijds stoppen. Annemarie sprak over haar bijdrage om de hulpvrager stabiel te houden en de hulpvrager te richten op wat wettelijk nodig is om de WSNP periode positief te kunnen blijven volhouden.

 

Juridische begrippen

Beschermingsmaatregelen

Beschermingsbewind wordt via kantonrechter opgelegd bij mensen die vanwege hun lichamelijke/geestelijke toestand of vanwege problematische schulden of bijvoorbeeld verkwisting, niet goed zelf hun belangen op gebied van financiën kunnen behartigen.

Beschermingsbewind kan worden gevoerd door een familielid of door een professional tegen betaling (circa 150,00 per maand). Vaak wordt de professional betaald door de gemeente uit de Bijzondere Bijstand.

 

Mentorschap

Als iemand niet meer zelf kan beslissen over zijn persoonlijke verzorging, verpleging, behandeling en begeleiding, kan de kantonrechter op verzoek de beschermingsmaatregel mentorschap instellen.

Een mentor beslist in overleg met de betrokkene over zijn persoonlijke verzorging, verpleging, behandeling en begeleiding. De mentor mag echter niet beslissen over hoogstpersoonlijke aangelegenheden.

Iemand die door de rechter een mentor krijgt toegewezen, blijft handelingsbekwaam.

 

Curatele

Als iemand niet meer over zijn financiële en persoonlijke zaken kan beslissen of de veiligheid van zichzelf of anderen in gevaar brengt, kan de kantonrechter op verzoek de beschermingsmaatregel curatele instellen.

De kantonrechter spreekt curatele alleen uit als de lichtere beschermingsmaatregelen van bewind en/of mentorschap onvoldoende zijn.

Iemand die onder curatele is gesteld verliest zijn handelingsbekwaamheid en daarmee ook het gezag over minderjarige kinderen. Hij kan niet meer zonder toestemming van de curator zelfstandig rechtshandelingen verrichten, zoals het aangaan van overeenkomsten.

 

Moratorium

Als het minnelijk traject is gestart, kan bij een crisissituatie een verzoek tot Moratorium bij Rechtbank worden aangevraagd. Het moratorium is een juridisch rechtsmiddel, waarmee het de schuldeiser, voor een bepaalde tijd, onmogelijk wordt gemaakt incassomaatregelen op te leggen aan cliënten.

Dit is een soort adempauze. Onder crisissituatie wordt verstaan: uithuisplaatsing, dreiging afsluiten gas, licht en water. Een moratorium vraagt de gemeente aan.

 

Dwangakkoord

Het dwangakkoord is een middel dat onder voorwaarden kan worden ingezet tegen een weigerachtige schuldeiser, die niet akkoord is gegaan met het aangeboden minnelijk voorstel. De gemeente verzoekt de rechter om te beoordelen of de weigerachtige schuldeiser in redelijkheid had mogen weigeren. Door dit te doen, verzoekt men eigenlijk de rechter om deze weigerachtige schuldeiser te dwingen om mee te werken aan het voorgestelde akkoord. Daarom heet het een dwangakkoord.

 

Minnelijk traject

Het minnelijk traject moet altijd worden doorlopen voordat het WNSP-traject start. Dit verloopt via de gemeente. Voordat de gemeente aan de slag gaat, moet je een map met informatie aanleveren. De gemeente probeert met de schuldeisers afspraken te maken. Als de schuldeisers akkoord gaan, start het minnelijk traject van 3 jaar. Na het traject is de schuldenaar schuldenvrij. In het algemeen is het zo dat het minnelijk traject gunstiger is voor de schuldeisers dan het WNSP-traject. Bij de WSNP gaan de kosten (circa € 4000,00) voor de WSNP-bewindvoerder af van de opbrengt voor de schuldeisers.

Het minnelijk traject kan alleen starten als alle schuldeisers akkoord gaan met voorstel van de gemeente.

 

Wet Schuldsanering Natuurlijke Personen = het niet-minnelijke traject. Hiervoor stuurt de schuldhulpverlener een verzoek naar de rechtbank. Meestal gaat het om schulden die te goeder trouw zijn ontstaan. Als dit niet het geval is, is het mogelijk om toch toelating te krijgen, door zich te beroepen op ‘wending ten goede’.

 

Elke vraag kan gesteld kan worden. Maar de vragen die analytisch en rationeel zijn, voldoen niet omdat ze bij veel hulpvragers niet meer ‘binnenkomen’.

Het voorbereiden van vragen is lastig, omdat je niet weet of de vragen die je hebt  passend zullen zijn. Jezelf vooraf ‘leeg maken’ en zorgen dat je in contact komt met wat je zelf echt wilt weten van de hulpvrager is echter wel mogelijk.

Inspelen op de hulpvrager door te luisteren naar wat er gezegd wordt, is belangrijk. De vraag stellen naar wat de hulpvrager niet zegt kan doeltreffend zijn. De Rake Vraag; Wat heb je jezelf nog niet gezegd en wat zou aan de orde moeten komen? is een voorbeeld van een vraag naar wat nog niet besproken is.

Als Rake Vragen gesteld worden om bij de hulpvrager iets in beweging te brengen dan geeft de vraag ‘ruimte’ en brengt hij de hulpvrager niet in het nauw. Een vraag waar de hulpvrager ‘alle kanten’ mee op kan, geeft ruimte aan de hulpvrager om met zichzelf in gesprek te gaan.

De kaarten helpen als geheugensteun om niet al te sturende vragen te stellen. Het idee dat je de ander ‘uitnodigt’ spreekt aan.

Goede voorbereiding op de systemische benadering
Om Rake Vragen voor te bereiden kun je als volgt te werk gaan. Denk na over een vraag die bij je hulpvrager past. Denk ook na over een vraag die absoluut niet past.

SchuldHulpMaatje Den Haag is in gesprek met Siets Bakker om een maatjesavond te organiseren met het oefenen van Rake Vragen waarbij gebruik wordt gemaakt van acteurs.