“Vergelijk het met een dieet: als je op je streefgewicht bent, begint het eigenlijk pas echt. Dan heb je misschien ook al drie jaar aan de lijn gedaan, maar de echte uitdaging is op gewicht blijven.”
− een schuldhulpverlener −
Uit de schulden geraken is niet makkelijk, uit de schulden blijven is misschien nog wel moeilijker. Na het afronden van een langdurig en vaak zwaar schuldhulpverleningstraject wil een deelnemer niets liever dan een schuldenvrij leven en hij of zij verdwijnt vaak bij ons uit beeld. Cijfers over terugval zijn er maar beperkt en variëren van tussen de 5 en 20%, maar professionals schatten dat ongeveer 40% van de klanten van de kredietbank niet duurzaam uit de schulden blijft. Het benadrukt alleen maar het belang van goede nazorg, zeker nu de duur van de minnelijke schuldregeling bij de gemeente is ingekort van 36 naar 18 maanden.
Pionieren in de pilot nazorg
Nazorg is in de schuldhulpverlening nog een ondergeschoven kindje, dus het was echt pionieren binnen deze pilot (die gestart is begin 2023). Zelfs de gemeente en de NVVK waren nieuwsgierig naar onze bevindingen, omdat vrijwel geen enkele organisatie daar op dit moment goed handen en voeten aan heeft gegeven. Het is ook moeilijk, want de reden dat mensen terugvallen is divers en ligt meestal in de achtergestelde positie waarin ze in veel gevallen verkeren op tal van leefgebieden.
Gelukkig neemt de aandacht voor goede nazorg toe en ook de gemeente Den Haag gaat dit jaar aan de slag om het een volwaardig onderdeel te maken van hun begeleidingstraject. Vanuit de pilot zijn er drie ontwikkelingen in gang gezet die ook goede nazorg binnen SchuldHulpMaatje Den Haag in de toekomst moeten gaan bewerkstelligen.
- Fasering in de begeleiding
De begeleiding van hulpvragers bij SchuldHulpMaatje Den Haag is in de pilot opgesplitst in een stabiliseringsdeel en een ontwikkelingsdeel (figuur 1). Dit is vergelijkbaar met de gemeentelijke schuldhulpverlening. Daarnaast is er nu dus ook de mogelijkheid om aan het eind van een traject nazorg te krijgen als een hulpvrager daar nog behoefte aan heeft. We hebben voorlopig een raamwerk gemaakt en we zijn van plan deze fasering voor nieuwe dossiers in het nieuwe jaar te introduceren.
De trajectbegeleiding ziet er daarmee zo uit:
Figuur 1: Fasering in trajectbegeleiding.
De pijlen van de verschillende begeleidingsfasen in figuur 1 overlappen elkaar gedeeltelijk, omdat ze in de praktijk nooit helemaal uit elkaar te halen zijn. Tijdens de stabilisering zullen er ook leervragen beantwoord worden, waardoor er automatisch ontwikkeling bij de hulpvrager plaatsvindt en dat is alleen maar goed.
Andersom zal er tijdens een ontwikkelingstraject nog wel eens een rekening op de deurmat vallen, waardoor de inkomsten-uitgavenbalans tijdelijk even zoek is.
Wat de fasering vooral beoogd, is om wat meer structuur en mijlpalen aan de maatjes en coördinatoren te bieden tijdens de begeleiding van hulpvragers, zodat de voortgang en afsluiting van (fasen in) trajecten inclusief nazorg – en misschien nog belangrijker de viering van successen daarbij – op een logische manier ingebed raakt.
- Leidraad ontwikkeling en nazorg in de maak.
Bij een groot deel van onze hulpvragers zal eerst stabilisatie moeten plaatsvinden vanwege een zware hulpvraag en zal dat ook het hoogst haalbare blijken.
Maar als er al een stabiele financiële situatie is, of is bereikt, en er is nog een leervraag of behoefte aan nazorg, dan komt er op termijn een leidraad met suggesties voor de invulling van een ontwikkelings- of nazorgtraject. Suggesties, want het wordt naar mate hulpvragers minder in de problemen zitten alleen maar meer maatwerk.
Om ervaring op te doen met ontwikkelingstrajecten is er een aantal trajecten opgestart met hulpvragers die uit beschermingsbewind komen bij de gemeentelijke kredietbank en graag weer zelf hun geldzaken willen oppakken. Zij krijgen een SchuldHulp- of STEK-maatje en een proeftijd van maximaal een jaar om uit te proberen of dit haalbaar voor hen is. Zo niet, dan kunnen ze gewoon een vorm van bewindvoering blijven houden. Als de ervaringen goed zijn, dan ligt een vervolguitbreiding in het verschiet.
- Begeleidingstool voor de nazorg
Om een succesvol begeleidingstraject met een hulpvrager vierend te kunnen afsluiten, was het idee in de pilot om, in samenwerking met Stek en Humanitas, een nazorgcadeau te ontwikkelen. Dit cadeau moest zowel leuk zijn, als ook een praktisch bijdrage leveren aan het voorkomen van terugval. Dat initiatief is met behulp van een stagestudent Industrieel Ontwerpen van de TU Delft uitgegroeid tot een begeleidingstool (figuur 2) die hulpvragers kan blijven ondersteunen als het maatje er niet meer is. De β-versie die er nu ligt, wordt in de rest van dit jaar uitgetest – ook binnen SchuldHulpMaatje Den Haag – en door de gemeente binnen de Alliantie Financiële Ondersteuning (AFO) verder uitontwikkeld tot een hopelijk bruikbaar hulpmiddel voor alle financiële hulpverleners binnen Den Haag. Mocht je interesse hebben om deze begeleidingstool al eens uit te testen samen met je hulpvrager, dan kun je je daarvoor aanmelden bij Elmar.
Figuur 2: Voorbeeld van een deel van de begeleidingstool voor de nazorg
Lees ook andere artikelen over het project Nazorg
- SchuldHulpMaatje Den Haag start pilot fasering in begeleiding hulpvragers (2023, december )
- Meer Hagenaars schuldenvrij in 18 maanden (2023, augustus)
- Goede nazorg belangrijker bij verkorting Msnp (2023, juni)