“De overweldigende overwinning van Geert Wilders op rechts na de Tweede Kamerverkiezingen in november 2023 vond ik erg verdrietig. Dit voelde als een victorie voor polarisatie. Ik geloof erg in verbinding; als je iemand kent uit een groep is het veel moeilijker om negatief over die groep te zijn en ik vroeg me af hoe kan ik mezelf inzetten voor meer verbinding? Daarom besluit Mieke Visch zich eind november 2023 aan te melden als Luisterend Schrijver bij de Stichting (Gelijk)waardig Herstel. Een stichting door en voor ouders, jongeren en kinderen die zijn en worden geraakt door de kinderopvangtoeslagaffaire. Want die is nog lang niet opgelost.
Mieke is sinds 2017 maatje bij SchuldHulpMaatje Den Haag en heeft net haar eerste verhaal als Luisterend Schrijver voor de Stichting (Gelijk)waardig Herstel uitgewerkt. Ze was al bekend met het werk van Laurentien van Oranje-Nassau voor de Stichting Lezen en Schrijven en voor de Stichting (Gelijk)waardig Herstel. Ze vertelt: “De empathische houding van Laurentien spreekt mij erg aan. Ze zegt dat we nederig moeten zijn naar mensen in een heel andere situatie, bijvoorbeeld die in armoede leven. Hoe kun je zeggen dat je je precies kunt voorstellen hoe het is om in zo’n situatie te zitten en te zeggen ‘ik begrijp het’, als je het zelf niet hebt meegemaakt?”
Gelijkwaardig herstel
De stichting staat voor eigen regie. Ouders bepalen zelf welke stappen ze willen zetten. Verder zijn neutraliteit, vertrouwen en samen optrekken als collectief de belangrijkste waarden voor samenwerking. “Nadat ik me had aangemeld, kreeg ik eerst een introductie waarin het proces uitgelegd werd. Er werd stilgestaan bij wat je in de weg kan zitten als schrijver. Wat is jouw rol? Hoe zorg je ervoor dat je niet in je oplossingsrol of in je eigen emoties schiet? Er werd gezegd dat we erop vertrouwen dat jij dit aankan, zo niet, neem dan contact met ons op. Elke week is er een vragenuurtje voor de schrijvers als collectief. Na de introductie ben ik gekoppeld aan een toeslagenouder uit de buurt.”
Klikt het
Lange tijd hebben toeslagenouders zelf niet de touwtjes in handen gehad en daarom is het best wennen om dat nu wel te hebben. “Ik merkte dat tijdens de eerste kennismaking met mijn toeslagenouder, een vrouw van ongeveer mijn leeftijd. De bedoeling van dit eerste gesprek was om te kijken of het tussen ons klikte. Daarvoor had zij het initiatief genomen en een online afspraak met mij gemaakt. Ik vond het best lastig, zij bepaalt of ze met je verder wil. Dus ik dacht: vraag maar wat je van mij wilt weten, terwijl zij het denk ik ook niet zo goed wist wat ze moest vragen en ze wat gespannen was. Het gesprek kwam daarom moeizaam op gang. We besloten dat het goed was om elkaar eerst ook in het echt te ontmoeten om te zien hoe dat was.
Huiskamergesprek
Mieke en haar toeslagenouder spreken daarna af op neutraal terrein. Bij de stichting in de ’t Hoenstraat 5 in Den Haag zijn speciaal daarvoor enkele knusse kamers ingericht die voelen als een huiskamer. Het gesprek duurt 3 uur. “Achteraf gezien was dat veel te lang,” vertelt Mieke. “Ik was helemaal kapot. Haar verhaal maakte een diepe indruk op mij. Toen ik thuiskwam moest ik heel hard huilen. Het is zo heftig om te horen dat iemand wordt vermorzeld door de belastingdienst en hoe vreselijk mensen worden behandeld. Ik was bewust naast haar gaan zitten en niet tegenover haar, met mijn aantekenblok op schoot en pen in de aanslag. Er is een draaiboek met vragen, die we beide van tevoren hebben gekregen. Sowieso is alle informatie die ik krijg ook voor haar in te zien. Ik heb gekozen om haar de eerste keer vooral haar verhaal te laten vertellen. Dat draaiboek kwam later wel.”
Muurtje
Uit het niks hoort ze dat er iets is met de kinderopvangtoeslag van haar tweede kind op de opvang. Ze wordt verdacht van fraude en moet met terugwerkende kracht ook alle kinderopvangtoeslag die ze voor haar eerste kind op de opvang heeft ontvangen, terugbetalen. Dit bedrag is zo groot dat ze diep in de schulden terechtkomt. Ze vertelt dat ze in die periode een muurtje rondom zichzelf optrok. Voor de buitenwereld, maar ook voor haar kinderen. Ze kan niet de moeder zijn die ze zou willen zijn voor haar kinderen en ze vindt daarom nu dat ze haar kinderen tekort heeft gedaan. Ze schaamt zich voor haar schulden en de situatie waarin ze zit en raakt steeds meer geïsoleerd.
Verhaal optekenen
In een paar sessies komt haar hele verhaal eruit. Ik merk dat ze het lastig vindt om haar verhaal te vertellen. Het is nog steeds erg pijnlijk. Eerst vertelt ze over vroeger (Hoe was het toen?), daarna over nu (Hoe gaat het nu?) en tot slot over de toekomst (Hoe kijk je daar naar?). Ik werk telkens mijn aantekeningen uit, af en toe is dat puzzelen. Tussendoor kan zij telkens lezen wat ik heb geschreven en kan ze dingen aanpassen en toevoegen. Ik wil het goed doen en alle vragen uit het draaiboek beantwoorden, maar twijfel of de antwoorden voldoende zijn voor de volgende fase. Ik probeer de regie zoveel mogelijk bij haar te laten dus als het voor haar klaar is, druk ik op de knop dat het afgerond is.
Mens centraal
Van huis uit heeft Mieke meegekregen dat het goed is om je steentje bij te dragen aan de maatschappij. “Ik doe al lang vrijwilligerswerk; van vakantiekampen voor vluchtelingenkinderen, een sociaal buurtrestaurant tot SchuldHulpMaatje. Ik geloof in jezelf inzetten en zo je eigen wereld te verrijken. Anders ga je geloven dat je eigen bubbel de maatschappij is, en dat is niet zo.” Ze werkt zelf bij de overheid en ervaart vooral bij ministeries regelmatig stroperigheid. “We behandelen bij de overheid allerlei dossiers en willen zoveel mogelijk risico’s uitsluiten met de focus op rechtmatigheid. Als dat ten koste gaat van menselijkheid is dat niet goed. We moeten mensen niet als nummer en vanuit een systeem behandelen, maar als mens.”
Gesprekstechnieken
Mieke kijkt met een positief gevoel terug op de afgelopen maanden. “Het was een waardevolle ervaring voor mij om dit te doen. Het concept om de mens en zijn/haar verhaal centraal te stellen in plaats van het dossier is zo heel anders dan de overheid jarenlang heeft gedaan. Gesprekstechnieken hebben mij ook geholpen bij het uitvragen van dit verhaal.Zoals van SchuldHulpMaatje om met aandacht en zonder oordeel te luisteren. En van mijn leergang Socratische gesprekken begeleiden, dat gaat over hoe je nieuwsgierige vragen kunt stellen (als je hierover meer wilt weten, lees dan het boek Socrates op sneakers).”
Recht doen
“De volgende stap voor mijn toeslagenouder is dat er op basis van haar verhaal een schadeanalyse gemaakt wordt met als doel een compensatieovereenkomst te ondertekenen met de Rijksoverheid. Dan wordt er pas echt recht gedaan. Ik hoop dat het haar ook helpt in de verwerking. Niets compenseert het leed, maar de toekomst brengt hopelijk rust en vreugde voor haar als ze dit kan ‘afsluiten’.”
Luisterend Schrijvers gezocht!
Mieke denkt er momenteel nog over na of ze nog een keer Luisterend Schrijver wil zijn. “Ik heb mijn vrijwilligerswerk als SchuldHulpMaatje even stopgezet hiervoor, want het is best pittig om dit naast je baan te doen. Maar maatjes die tijd hebben, kan ik dit zeker aanraden!”
Ontdek meer over Luisterende Schrijvers.
Lees verder
- SchuldHulpMaatje training motiverende gespreksvoering.
- De Stichting Lezen en Schrijven is een bekende partner van SchuldHulpMaatje; we werken samen bij het project laaggeletterdheid.
- SchuldHulpMaatje is nu een toeslagenservicepunt.