SchuldHulpMaatje Den Haag nodigt experts uit om hun vakkennis te delen met de Haagse maatjes en te bloggen over actuele onderwerpen, inspirerende cases of tips. Deze keer is dat Gerben Snijder, bewindvoerder. Hij geeft antwoorden en tips op vragen van maatjes.
SchuldHulpMaatje heeft me gevraagd om iets meer te vertellen over mezelf in de rol van bewindvoerder en ik geef hier graag gehoor aan!
Voordat mijn interesse werd gewekt voor dit werkgebied ben ik jarenlang werkzaam geweest in het werkveld communicatie en vormgeving. Hierbij is planmatig, secuur en gestructureerd werken heel belangrijk maar je moet ook goed kunnen improviseren onder chaotische omstandigheden. Eigenschappen die goed van pas komen in het werk van een bewindvoerder! Maar ook in de rol van maatje, want dat ben ik ook een tijdje geweest.
Rol van bewindvoerder
Wat ik boeiend vind aan de rol van bewindvoerder is de diversiteit van mensen waar je mee (en voor) werkt. Natuurlijk zijn er terugkerende patronen maar uiteindelijk is elke situatie en elke persoon uniek. Ik probeer hier zoveel mogelijk rekening mee te houden. In mijn rol werk ik samen met verschillende partijen, zoals vrijwilligers, maatschappelijk werk, GGZ, de gemeente en natuurlijk de rechtsspraak. De rechtbank ziet toe op het werk van de bewindvoerder, via de jaarlijkse rekening & verantwoording en periodieke evaluaties.
Wie zijn mijn klanten?
In mijn klantenbestand zie ik relatief veel mensen waarbij psychische kwetsbaarheid een rol speelt, soms in combinatie met verslavingen. Dit kan een oorzaak zijn van de schuldenproblematiek, maar schulden kunnen op hun beurt ook weer stress, depressie en angsten veroorzaken. Verder zie ik mensen met een laag IQ en/of laaggeletterdheid. Helaas zijn mensen uit kwetsbare wijken oververtegenwoordigd, mensen die van het sociaal minimum moeten rondkomen. Toch zegt inkomen niet alles, het probleem zit vooral ook in verkwisting, gebrek aan overzicht, impulsiviteit en “kromme” redeneringen. Mensen komen in een soort mentale fuik terecht en zien het eigen aandeel in hun problemen niet meer.
Soorten bewinden
Je hebt verschillende soorten bewinden, zoals schuldenbewind dat in principe stopt als de schulden zijn afgelost. Het is wel zo dat de cliënt moet laten zien dat hij of zij het voortaan zelf kan. Als bijvoorbeeld de schulden tijdens het bewind toch weer oplopen kan de kantonrechter besluiten het bewind nog een tijdje voort te zetten.
De bewinden op mentale gronden (waarbij er vaak ook schulden zijn) worden in principe voor onbepaalde tijd uitgesproken en om de vijf jaar geëvalueerd. Dit betreft de groep mensen die niet zelfredzaam zullen worden, misschien wel enigszins “redzaam” maar die zullen altijd begeleid moeten worden. Voor deze kwetsbare groep is naar mijn mening beschermingsbewind een goede oplossing om ze te beschermen tegen misbruik en/of het maken van nieuwe schulden.
Overlap en verschillen tussen SchuldHulpMaatje en bewindvoerder
Er is de nodige overlap tussen het werk van de vrijwilligers en dat van een bewindvoerder, maar er zijn ook verschillen.
Een bewindvoerder is in beginsel aansprakelijk, want je bent iemands wettelijke vertegenwoordiger. Dat betekent dat je meer sturend en meer dwingend bezig bent met het financiële reilen en zeilen van je cliënt. Alles wat nodig is om je cliënt financieel stabiel te houden doe je en de schulden mogen niet verder oplopen anders grijp je in.
Als bewindvoerder kun je vrijwel alle financieel relevante informatie opvragen op basis van de afgegeven beschikking. Hierdoor kun je snel een compleet beeld vormen van je cliënt in financieel opzicht.
Verder kun je betalingsregelingen treffen en hierin prioriteren.
Natuurlijk maak ik ook gebruik van technieken als motiverende gespreksvoering, maar in principe beslis je als bewindvoerder wat er gebeurt, in welke volgorde en op welk moment.
Een voordeel hiervan is dat er snel meters gemaakt kunnen worden, er een plan van aanpak kan worden opgesteld en dat het plan ook wordt uitgevoerd. De cliënt heeft soms moeite met het gevoel van verlies van autonomie, maar mijn ervaring is dat bewind ook veel rust en stabiliteit geeft. Door je cliënt mee te nemen in het proces wordt het geen “black box” en wordt de stip aan de horizon ook voor je cliënt zichtbaar. Waaronder begeleiding richting de schuldhulpverlening, en het jaarplan dat ik vooraf met mijn cliënten bespreek.
Acceptatiecriteria
Acceptatiecriteria die ik zelf hanteer zijn:
- Persoonlijkheid
- De complexiteit van zijn of haar situatie
- Hoe lang de situatie al voortduurt
- Gaat deze persoon voldoende meewerken
- Zijn de verwachtingen realistisch
- Is er voldoende besef van de eigen situatie
- Hoe verloopt de communicatie
- Gaat deze persoon het volhouden
Het gebeurt overigens maar zelden dat ik “nee” zeg.
De vrijwilligers kunnen ver komen met het stabiliseren van de situatie van de hulpvrager en de terughoudendheid van maatjes vind ik waardevol, immers je wilt mensen prikkelen en motiveren om zo veel mogelijk zelf te werken aan hun situatie. Maar gaat het te lang duren (ik denk hierbij aan een termijn van een jaar) dan wordt het misschien tijd om een doorbraak te forceren en een steviger middel in te zetten.
Een voorbeeld is een cliënt waarvan geleidelijk duidelijk is geworden dat onderbewindstelling passend is gezien de lange tijd waarin dit gezin al gebukt gaat onder hun schuldenproblematiek, de beperkte mate van zelfredzaamheid en de gewenste snelheid (urgentie: hoog). Hun schulden zijn ontstaan in 2008. Je ziet vaak dat het (te) lang duurt voor dat mensen uberhaupt om hulp durven te vragen waardoor problemen groter en complexer worden.
Bij dit gezin is het niet anders. Eerst zijn ze bij de helpdesk geldzaken van de Gemeente Den Haag terecht gekomen na vroegsignalering. Daar werd al snel duidelijk dat intensievere begeleiding wenselijk was en volgde doorverwijzing naar SchuldHulpMaatje die de begeleiding richting de gemeentelijke schuldhulpverlening heeft gerealiseerd. Het traject bij de schuldhulpverlening verliep stroef onder andere vanwege wantrouwen jegens instanties dat door de jaren heen is ontstaan maar ook gebrekkige beheersing van de Nederlandse taal – in feite is er sprake van laaggeletterdheid – wat een belemmering bleek om succesvol het traject bij de gemeente in te gaan. De gemeente heeft toen onderbewindstelling geadviseerd om een doorbraak te forceren en die lijkt er nu (maart 2023) te gaan komen in de vorm van een MSNP-traject.
Bewindvoering heeft hier een verschil gemaakt waardoor er voor het gezin stabiliteit, rust en overzicht is gerealiseerd voor een langere periode. En het vertrouwen dat de bewindvoerder er voor hen is en de juiste vertaalslag kan maken richting instanties.
Voor mensen die vooral door een ongelukkige samenloop van omstandigheden schulden hebben opgebouwd, maar op zich wel de vaardigheden hebben om na zo’n periode het zelf weer op te pakken, is bewindvoering waarschijnlijk niet nodig, tenzij de situatie zo complex en stressvol is dat het toch beter is om een en ander “uit te besteden”.
Bewindvoering kan ingrijpend zijn, een soort noodstop, maar als een cliënt goed meewerkt en verantwoordelijkheid neemt, is er veel mogelijk. Het kan ook een verademing zijn.
Auteur: Gerben Snijder
Lees meer over: